Kwestie związane z ochroną własności regulowane są w Konstytucji RP. Mówi o tym art. 21 („RP chroni własność i prawo dziedziczenia”) oraz art. 64 („Każdy ma prawo do własności. (...)Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej".) Temat ochrony własności pojawia się również w Kodeksie Cywilnym, który wyróżnia roszczenia podstawowe, nazywany również mianem roszczeń petytoryjnych.

Roszczenia podstawowe i uzupełniające

W myśl roszczeń podstawowych wchodzą roszczenia windykacyjne (o wydanie) oraz roszczenia negatoryjne (mające na celu zaprzestanie naruszeń). Wyróżnić możemy dodatkowo roszczenia uzupełniające – o zwrot pożytków lub ich równowartości, naprawienia szkody czy wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy.

Roszczenia negatoryjne

Roszczenie negatoryjne powstaje na skutek bezprawnego ingerowania w sferę uprawnień właściciela, innego niż pozbawienie go władzy posiadania danej rzeczy. Mowa w tym przypadku o immisjach bezpośrednich i pośrednich. W myśl roszczeń negatoryjnych chodzi o przywrócenie takiego stanu rzeczy, jaki będzie zgodny z obowiązującym prawem. W sytuacji, gdy istnieje prawdopodobieństwo, że naruszenia mogą w najbliższym czasie się powtórzyć, konieczne będzie upomnienie osoby naruszającej dobro o konsekwencjach swego zachowania. Mówiąc o roszczeniach negatoryjnych, przepisy Kodeksu Cywilnego nie obejmują żądań związanych z naprawieniem szkody czy zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia się. Sytuacja dotyczy ochrony własności, w momencie gdy wzniesiono budynek na cudzym gruncie, bez jego pozwolenia. Wtenczas przywrócenie stanu pierwotnego, zgodnego z prawem, będzie związane z rozbiórką obiektu.

Roszczenia windykacyjne

Roszczenia windykacyjne mają za zadanie ochronić prawo właściciela do posiadania danej rzeczy. Równolegle z tym roszczeniem mogą występować również inne żądania, o ile zostaną spełnione określone prawem przesłanki, np. wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy czy za jej pogorszenie. Konieczna w tym zakresie jest przesłanka fizycznego dysponowania rzeczą przez pozwanego. Przyjęło się, że przedmiotem roszczenia windykacyjnego jest zwrot użytkowanej rzeczy wraz z wszelkimi korzyściami uzyskanymi przez władanie cudzą rzeczą. Dokonać może tego właściciel lub współwłaściciel. Przepisy prawne określają, że tego typu roszczenie może ulec przedawnieniu. Wyjątek stanowi sytuacja, w której przedmiot postępowania dotyczy wydania nieruchomości.